از آن زمان تا کنون توپ فوتبال دگرگونی‌های درخور توجهی را چه از لحاظ طراحی و چه از لحاظ جنس پشت سر گذاشته و روز به روز "گردتر" شده است.
شرکت آدیداس که از جام جهانی ۱۹۷۰ مکزیک تا کنون تولید و عرضه توپ برای مسابقات جام جهانی فوتبال را برعهده دارد، در هنگام برگزاری مراسم قرعه‌کشی دور نهایی جام جهانی ۲۰۱۰ آفریقای جنوبی، توپ ویژه و رسمی این دوره از مسابقات را رونمایی کرد. این توپ که از ۸ تکه تشکیل شده، دقیق‌ترین یا به عبارتی گردترین توپ فوتبال محسوب می‌شود و «جابولانی» نام دارد.
«جابولانی» واژه‌ای است از زبان بانتو، یکی از یازده زبان رسمی در جمهوری آفریقای جنوبی که ۲۵ درصد مردم این کشور به آن صحبت می‌کنند. این واژه به معنای جشن گرفتن است. عدد ۱۱ نقشی برجسته در جام جهانی آفریقای جنوبی دارد: بر توپ رسمی این دوره از مسابقات، ۱۱ رنگ مختلف نقش بسته که ۱۱ بازیکن یک تیم فوتبال، یازده زبان رسمی آفریقای جنوبی و نیز ۱۱ قوم اصلی این کشور را نمایندگی می‌کند.
۶ تکه‌ای که از جنس مصنوعی هستند و توپ «جابولانی» را تشکیل می‌دهند، با استفاده از فرایندی گرمایی به هم چسبانده شده‌اند. برآمدگی‌ها یا شیارهای ظریف قرار گرفته بر روی این توپ، سبب می‌شود که جابولانی در هر شرایطی، بالاترین میزان کنترل را به بازیکن بدهد، پروازی ثابت داشته باشد و از این رو برای دروازه‌بانان بهتر مهارپذیر باشد.
تولد نخستین توپ رسمی جام جهانی در مکزیک
اولین بار در مسابقات جام جهانی ۱۹۷۰ در مکزیک بود که فدراسیون جهانی فوتبال به همراهی شرکت آدیداس توپی رسمی برای مسابقات در نظر گرفت.
این توپ که تل‌استار Telstar نام گرفت، نخستین توپ سفید و سیاه فوتبال بود و از ۱۲ قطعه پنج‌ضلعی سیاه‌رنگ و ۲۰ قطعه ششضلعی سفیدرنگ تشکیل می‌شد. انتخاب نام تل‌استار به این خاطر بود که مسابقات جام جهانی ۱۹۷۰ برای اولین بار به طور مستقیم از طریق تلویزیون پخش شدند. دو رنگ بودن این توپ سبب می‌شد که بینندگان تلویزیون بهتر بتوانند آن را تشخیص دهند و آن را "ستاره تلویزیون" بدانند.
در جام جهانی ۱۹۷۴ آلمان نیز Telstar بار دیگر ستاره میدان بود. البته شرکت آدیداس نوشته روی توپ را که در جام جهانی ۱۹۷۰ به رنگ طلایی بود، این‌بار به رنگ سیاه عرضه کرد و از آن گذشته نسخه‌ای دیگر نیز به رنگ کاملا سفید روانه بازار کرد که نام Telstar – Chile را یدک می‌کشید. انتخاب این نام بدین سبب بود که در جام جهانی ۱۹۶۲ شیلی، برای نخستین بار از توپی به رنگ یک‌دست سفید استفاده شده بود.
"رقص" توپ
جهان فوتبال در سال ۱۹۷۸ شاهد انقلابی مهم در طراحی توپ فوتبال بود. شرکت آدیداس که برای جام جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین توپ «تانگو» را عرضه کرد، در زمنیه دوخت و تعداد قطعات به کار رفته تغییر به وجود نیاورد، اما از نقشی سه‌گوش یا سه‌وجهی استفاده کرد که با هم ۱۲ دایره یکسان بر روی توپ پدید می‌آوردند و به آن چهره‌ای گردتر می‌بخشیدند. البته از لحاظ جنس و مقاوم بودن در برابر آب نیز توپ تانگو در مقایسه با «تل‌استار» به مراتب بهتر بود.
در جام جهانی ۱۹۸۲ اسپانیا، نام توپ رسمی جام جهانی تغییری نکرد و از لحاظ طرح نیز کم و بیش ثابت ماند، اما از لحاظ فناوری دستخوش تحولی مهم شد: «تانگو»ی اسپانیا اگر چه مانند توپ‌های قبلی صددرصد از جنس چرم بود، اما در دوخت قطعات از نخی ضد آب استفاده شده و لبه دوخت قطعات نیز ضد آب بود. با یاری این نوآوری بود که توپ درصورت بارانی بودن هوا آب کمتری جذب می‌کرد و چندان سنگین نمی‌شد.
انقلابی دوباره در مکزیک
در سال ۱۹۸۶ کشور مکزیک بار دیگر میزبان برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال بود و این‌بار نیز شرکت آدیداس با محصولی کاملا جدید پا به میدان گذاشت.
توپی که در این دوره از مسابقات مورد استفاده قرار گرفت، «آزتکا» Azteca نام داشت و نخستین توپ فوتبالی بود که صددرصد از جنسی مصنوعی ساخته شده بود. این انقلاب جدید سبب شد که توپ فوتبال، هم از مقاومت و عمر بیشتری برخوردار شود و هم از لحاظ ضد آب بودن پیشرفت کند. طراحان آدیداس برای نقش‌های روی توپ از معماری و نقاشی‌های قوم کهن مکزیک، یعنی آزتک‌ها، الهام گرفتند.
توپ رسمی جام جهانی ۱۹۹۰ ایتالیا «اتروسکو اونیکو» Etrusco Unico نام داشت و در طراحی آن رد پای هنر و معماری ایتالیا به خوبی نمایان بود. این توپ از لحاظ فناوری نسخه تکامل‌یافته توپ آزتکا بود، چرا که این بار طراحان آدیداس در قسمت داخلی توپ از لایه‌ای اسنفجی از جنس "پلی اورتان" استفاده کردند و به این ترتیب توپی صددرصد ضد آب به بازار دادند که در مقایسه با توپ‌های قبلی سریع‌تر نیز بود.
در جام جهانی ۱۹۹۴ آمریکا، تکنولوژی پیشرفته در زمینه تولید توپ به کار گرفته شد. توپ این دوره که «کوسترا» Questra نام دارد، نخستین توپ رسمی بود که از اسفنج پلی اتیلن ساخته شد و در مقایسه با توپ‌های پیشین سریع‌تر، دقیق‌تر و در عین حال مهارپذیر‌تر بود.
ورود رنگ
توپ رسمی جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه که «تری‌کولور» Tricolore نام دارد، نخستین توپ جام جهانی بود که بر آن رنگ‌های مختلف نقش بسته بود. طراحان آدیداس در طراحی و تولید این توپ از پرچم سه رنگ فرانسه (آبی سفید قرمز) و نیز خروس معروف فرانسه الهام گرفته بودند.
در این توپ نیز طرح اولیه توپ تانگوی ۱۹۷۸ آرژانتین، یعنی نقش‌های سه‌گوش استفاده شده بود، اما در جام جهانی ۲۰۰۲ کره جنوبی و ژاپن طرحی کاملا متفاوت عرضه شد و عمر "سه‌گوش‌ها" به پایان رسید. توپ رسمی این دوره از مسابقات که از اسفنج مصنوعی ساخته شده بود، «فورنووا» Fevernova نام داشت و در طراحی آن نقش فرهنگ خاور دور به خوبی برجسته بود. این توپ که رویه آن از سه لایه تشکیل می‌شد، از لحاظ پرواز دقیق و ثابت بود.
سایه روح تیمی
توپی که شرکت آدیداس به مناسبت جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان عرضه کرد، «روح تیمی» نام داشت و از لحاظ طرح و دوخت با توپ‌های دوره‌های پیشین تفاوتی اساسی داشت. این توپ دیگر نه از ۳۲ قطعه پنج‌ضلعی و ششضلعی، که از ۱۴ قطعه به شکل‌های مختلف ساخته شده بود. با توجه به نوع دوخت و کم شدن شمار قطعات، توپ «روح تیمی» گردتر از توپ‌های پیشین بود و همچنین سریع‌تر.
توپ مسابقات ۲۰۱۰ آفریقای جنوبی نیز همانگونه که در آغاز اشاره شد، جابولانی نام دارد و از لحاظ طرح، جنس و دوخت، گامی دیگر در راه "گردتر کردن" یا دقیق‌تر کردن توپ به شمار می‌رود.
پاکستان، مرکز شماره یک تولید توپ فوتبال
و در پایان یکی دو نکته جالب درباره توپ فوتبال که محیط آن باید بین ۶۸ تا ۷۰ سانتی‌متر و وزن آن بین ۴۱۰ تا ۴۵۰ گرم باشد.
سالانه بیش از ۴۰ میلیون توپ فوتبال در جهان تولید می‌شود که ۷۵ درصد از آن در سیالکوت، واقع در استان پنجاب در پاکستان، صورت می‌گیرد. دوخت توپ‌ها را کارگران فقیر و در مواردی حتی کودکان زیر ۱۴ سال برعهده دارند. دستمزد آنان در ازای دوخت هر توپ، حدود ۶۰ سنت می‌شود.
البته در دوران اخیر شماری از شرکت‌های بزرگ تولید‌کننده لوازم ورزشی تنها با کارخانه‌هایی همکاری می‌کنند و به آنها سفارش می‌دهند که از کودکان کار استفاده نمی‌کنند.
دویچه‌وله
